Peter van Roosmalen, coördinator van het Architectuurcentrum Twente heet de 55 aanwezigen van harte welkom. Vandaag gaat het over voedsel, met oog voor de hele keten van productiebegin tot aan afval verwijdering. Ruimtelijke kwaliteit en de verbetering daarvan is een wezenlijk onderdeel . Vanavond zullen we horen hoe de regionale economie meer en beter betrokken kan worden bij de hele voedselketen. Voor de poëtische en muzikale intermezzi zorgen Regine Hilhorst en contrabassist Wilton Jongmans. Vaste moderator is Symone de Bruin (bij de gemeente Apeldoorn zwaar betrokken bij R.O. vraagstukken).
Symone schetst het kader. In een stad als Enschede wordt dagelijks ca. 150 ton voedsel geconsumeerd. Verreweg het grootste deel komt van buiten de regio, soms zelfs van de andere zijde van de wereld. De inleiders van vanavond zullen laten zien dat het ook anders kan.
Willem Kruidhof (bedrijfskundige, milieukundige) is van Trends & Concepts. Samen met Pieter Veen (Landschapsarchitect, Circular Landscapes) heeft hij, gesteund door een subsidie van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, het concept Feeding the City bedacht. Het concept koppelt de circulaire voedselketen aan de regionale economie met allerlei win-winsituaties, zoals versterking van de regionale economie en versterking van het unieke Twentse landschap. Feeding the City legt de verbinding tussen voedselduurzaamheid en regionale economie. Willem laat vragen voorbij komen die relevant zijn in onze regio. Waarom krimpen kleine kernen en groeien grote steden? Waarom is krimp niet gelijkelijk verdeeld over Nederland? Wat is er aan de hand met de Twentse Economie? In al deze vraagstukken is o.a. sprake van aanzienlijke landschappelijke mutaties en verschuivingen, waarin bedreigingen maar ook kansen liggen.
De voedselketen speelt daarin een belangrijke rol. Feeding the City gaat uit van een model voor de verduurzaming van de stedelijke voedselvoorziening, met niet alleen effecten op biodiversiteit, betrokken burgers, gezondere omgeving en behoud en verbetering van het landschap, maar ook een “boost” voor de regionale economie met meer werkgelegenheid, minder kosten en minder verspilling.
De huidige economie wordt gestuurd door globalisering, door wereldwijde geldstromen. Het is de kunst om regionale investeringen en regionale bestedingen te stimuleren door en met toename van regionale beïnvloeding. De opgave is om de instroom van geld in de regionale economie te vergroten en de uitstroom van bestedingen en met name het weglekken naar elders, te verkleinen.
Hoe krijg je meer (regionaal) evenwicht?
Aan de hand van schema’s toont Willem Kruidhof aan hoe de regionale economie in de voedselketen versterkt kan worden. Het concept Feeding the City beoogt dit effect tot stand te brengen, met daarnaast een versterking van het Twentse landschap middels nieuwe voedsellandschappen, waarover Pieter Veen (landschapsarchitect, circular landscapes) vertelt.
De presentatie van Pieter Veen heeft als ondertitel “nieuwe voedselbeleving, nieuwe voedsellandschappen”. Het project “ Feeding the city” wordt ondersteund door de UT, de Wageningen Universiteit, de provincie Overijssel, waterschap Vechtstromen en het Stimuleringsfonds creatieve industrie. Doel is om de stedelijke voedselvoorziening te verduurzamen en om te bouwen van lineair naar circulair. Pieter schets de huidige situatie en het ideaalbeeld van de ontwikkeling van de groene metropool Twente, middels een gebalanceerde duurzame economie.
Eén van de doelstellingen voor 2020 is dat 15 % van de voedingsconsumptie bestaat uit Twentse streekproducten, en dat de Twentse landbouw meedraait in de top met cross-overs van landbouw en high tech materials. Met betrekking tot ruimtelijke kwaliteit is de doelstelling o.a. dat voor elk vrijkomend erf een vervolgfunctie realiseerbaar is. Acties om de geformuleerde doelstellingen te bereiken zijn o.a. het opzetten van projecten die de regionale ketens (productie, distributie, logistiek en consumptie) versterken. Daarnaast is aanleg en verbetering van infrastructuur (o.a. internet) een speerpunt.
Aan de hand van voorbeelden (de “varkensketen” (regionale consumptie 25 miljoen kilo, regionale productie 130 miljoen kilo) en de “zuivelketen” (regionale consumptie 465 miljoen kilo en regionale productie 800 miljoen kilo)) legt Pieter uit hoe de circulaire ketens verbeterd kunnen worden. Pieter toont aan dat streekproducten zich niet beperken tot traditionele krentewegge en bunkerkaas. Er is al een enorme diversiteit (voorbeeld : boer’n yoghurt). Met betrekking tot het gebruik en inrichting van het landschap wordt de huidige situatie gedomineerd door grootschalige gespecialiseerde voedselproductie. Een ontwikkelingsrichting is diversificatie, waardoor (kleinere) circulaire economieën kunnen ontstaan en waardoor de ruimtelijke kwaliteit toeneemt.
In de aansluitende discussie geeft Willem Kruidhof aan dat schaalvergroting weliswaar veel welvaart heeft gebracht, maar dat de balans met regionale economieweg is. Kleinschaligheid is belangrijker dan vroeger gedacht. (voorbeeld: energieopwekking door de energiereuzen in grote plants versus lokale en regionale (individuele) productiefaciliteiten). Vanuit het verleden wordt in de totale ketens vaak veel geld verdiend, doch dit komt maar zelden ten goede aan de primaire producent. Dit moet veranderen. In de toekomst zullen lokale krachten en mogelijkheden meer benut moeten worden. Naast economische voordelen leidt dat ook tot een verbetering van belevingwaarde en tot verhoging van regionale trots en uitstraling. Jan Loohuis vult aan dat de natuur ook zelfregulerend is. Overrulen van basisregels zal op de langere duur niet lukken.
Na de muzikale en poëtische inbreng van Wilton Jongmans (contrabas) en Regine Hilhorst komt Jan Loohuis aan het woord.
Na een carrière in de advieswereld is Jan zo’n 3 jaar geleden begonnen met de winkel verkoop van Twentse producten in Borne. Inmiddels is een ruime klantenkring opgebouwd en worden Jan en zijn producten gewaardeerd door de klanten, maar ook door de collega/concurrenten. In Borne vindt bezorging inmiddels plaats middels een elektrische tuk-tuk. Veel van de verkochte producten komen uit Twente (Witte Raaf Denekamp en Viermarken Enschede), echter de Twentse productie is momenteel nog niet voldoende. Jan moet elders bijkopen.
Verkoop alleen is niet voldoende. Het dienstenpakket moet beleving uitstralen. Een kratje groente is een “kratje gezond van Twentse grond” geworden. Met een regionale circulaire productieketen bespaar je kosten, o.a. transport.
Jan ziet een uitbouw van de organisatie hiervan in de inrichting van een centraal punt (foodfactory, tevens distributiecentrum). Droom: vestig een dergelijke faciliteit in een erfgoed pand! In de factory bieden de producenten aan en vanuit deze factory vindt directe levering naar de detailhandel (winkels en ambulante(markt)handel ) en de grootverbruikers plaats. Jan heeft onderzocht dat er nergens zoveel streekproducten zijn als in Twente. Willem Kruidhof vult aan dat in een dergelijk systeem geld voor de regio behouden blijkt. Er wordt momenteel gewerkt aan een business-case die in het voorjaar 2016 tot een levensvatbaar initiatief moet leiden. Jan Loohuis heeft zijn producten en zijn filosofie verwoord op www.vertwenz.nl
Tenslotte komt Jelle Hidma aan het woord. Jelle is van cameraman veeboer geworden. Wat begon als grap (“als jij boer wordt krijg je van mij een koe cadeau” zeiden vrienden) is inmiddels een serieus bedrijf op het landgoed ’t Oorbeck in Twekkelo geworden met inmiddels 10 vleeskoeien en 4 kalveren. (lakenvelders, zie www.koeienvanjelle.nl ). Ook hier is kleinschaligheid en controle van de hele keten om optimale kwaliteit te bieden het credo.
Na slotoptredens van Wilton Jongmans (“Bach moet elke dag”) en Regine Hilhorst sluit Peter van Roosmalen, coördinator van het Architectuurcentrum Twente af met een woord van dank aan allen die betrokken waren bij deze interessante avond. Peter gaat nog even in op de komende activiteiten en programma’s van het architectuurcentrum (www.architectuurcentrumtwente.nl) en wijst op de mogelijkheden van financiële ondersteuning van het Architectuurcentrum.