Verslag Discussieavond Belvedere Zuid-Twente
Datum: dinsdagavond 8 oktober 2002
Plaats: café ‘t Benteler in Bentelo


Opening

Om 19.30 uur opent mevrouw Machteld Versnel-Schmitz, werkzaam bij natuurmonumenten, de avond. Ofschoon er ca. 110 aanmeldingen waren ontvangen blijken er uiteindelijk ruim 200 personen aanwezig te zijn. Deze avond wordt er uitleg gegeven over de in juli 2002 gehouden workshops betreffende het Belvedere-project ‘Zuid-Twente’. Met nadruk wordt vermeld dat de workshops een aantal ideeën hebben opgeleverd over een aantal onderwerpen die in het gebied spelen. Het is vooral de bedoeling om de resultaten als ideeën te zien en zeer beslist niet als vaststaande plannen. Er is niets beslist. De workshops betroffen enerzijds de mogelijke herinrichting van het gebied rond de Slaghekkenweg in Bentelo en anderzijds de herinrichting van een drietal individuele kavels in Zuid-Twente. Voor de pauze bespreekt mevrouw Greet Bierema de individuele kavels en zal mevrouw Judith Korpershoek de resultaten betreffende de Slaghekkenweg toelichten. Na de pauze wordt er over de workshopresultaten gediscussieerd.


Welkomstwoord door Piet Jansen

Piet Jansen, gedeputeerde landschap en water, provincie Overijssel.
Fijn dat er zo’n grote belangstelling is. Namens het Provinciaal Bestuur mag ik u allen welkom heten. In verband met het overlijden van Prins Claus worden in deze tijd grote feestelijkheden afgelast. Het bestuur heeft besloten om deze bijeenkomst wel door te laten gaan omdat dit een informatieavond is, bedoeld om te horen wat er gedaan is tijdens de workshop, wat de deelnemende architecten uitgedacht hebben. Zij hebben daarvoor gesprekken gevoerd met de betrokken boeren. Deze avond is er om ook te horen wat de andere bewoners in het gebied vinden van hun ideeën. Het doel is om zorgvuldig om te gaan met veranderingen in het landschap. Het is een geweldig waardevol landschap. Je moet dit niet zo laten liggen. Je moet het ontwikkelen en de verandering in het landschap inpassen. Hier ging het in de workshop om. Samen zoeken naar oplossingen. Naast de drie individuele kavels is er ook het project rond de Slaghekkenweg. Over deze projecten zullen we vanavond discussiëren en de conclusies zullen worden meegenomen in het vervolgtraject.


Resultaten workshop, individuele kavels

Mevrouw Greet Bierema, landschapsarchitect, vertelt over de aanwezige uitgangspunten en over de resultaten van de workshop (individuele kavels).
Voordat we met de workshop begonnen moesten we weten waarover we praten. Wat zijn de kenmerken van het gebied. Wat wil je behouden en wat wil je verder ontwikkelen.
Ik heb in schema’s weergegeven wat er wordt bedoeld (overhead sheets worden getoond). Het landschap is in drie delen ingedeeld: bouwland, weiland, heide. De mens maakte het landschap langzaam hoger. Er kwamen houtwallen en erfbeplanting, de ontginning van de heidevelden nam een aanvang en de bebouwing nam toe. De problematiek van vandaag is dat er anders met het water om wordt gegaan. Het is meer gekanaliseerd. Zo krijg je een graslandschap en de driedeling verdwijnt.  Rond 1910 heb je veel onderlinge verschillen in het landschap. Veel bomen en kleinschalige kavels. Ook is er een gebied met landgoederen. Hier veel zandpaden.
Nu is het veranderd. De gebieden zijn smaller geworden waar ze vroeger breder waren. De mensen moesten keuzes maken. De boerderijen gingen groeien. Er kwam een andere verbreding. De boeren kregen meer klanten op het erf. Hierdoor ging men na denken hoe een erf eruit moest zien. Dit is een verandering t.o.v. van vroeger.
Veel boerderijen worden nu bewoond door burgers. Deze boerderijen worden zo mooi mogelijk aangepast. Nu er andere activiteiten ontstaan gaat het erf er ook anders uitzien. Tijdens de workshop is er gezocht naar voorbeelden voor de drie boerderijen waar dit type veranderingen plaatsvinden (de individuele kavels) en het andere voorbeeld zijn de boerderijen aan de Slaghekkenweg waar ook veel verandert. Daarbij is ook rekening gehouden met het landschapstype (met de overheadprojector worden de drie karakteristieke boerderijen getoond).

De drie individuele kavels: de vraag aan de ontwerpers was hoe de nieuwe situaties in te passen in het landschap waarbij de oplossingen passen in het kader van de nota Belvedère (behoud door ontwikkeling).

De familie Schonenborg  wil graag een extra bedrijfswoning.
De derde bedrijfswoning. Een derde woning op het erf mag niet. Er komen verschillende ideeën naar voren:
-    het voorhuis vergroten.
-    tijdelijke woning in de schuur.
-    een woning maken in de kuilvoersilo.
-    tijdelijke woning in het eikenhoutbos.

De familie Veehof zal de bestaande boerderij slopen en er een villa voor in de plaats bouwen.
De villa, het engels landhuis. Hierover is veel discussie geweest tijdens de workshop.
De opties die genoemd worden zijn:
-    Huis er niet bloot bij laten liggen. Schermen aanbrengen van beplanting zodat het huis verstopt is. Het is half zichtbaar
-    De villa in een heideveld plaatsen. Zo ga je terug naar de cultuurhistorie.
-    De schuren behouden als verwijzing naar het verleden.
-    Niet vanaf de weg zichtbaar laten zijn. Verstoppen achter een bos.

De familie Caumans wil graag in de grote kapschuur een bed-and-breakfast beginnen.
De mening van de architecten was eenduidig. Het is belangrijk dat je de gasten iets te bieden hebt. Wandelen in een mooie omgeving. Een terras in de zon. De gehele plek opknappen met aandacht voor het beekdal. Geen auto’s voor de deur.


Resultaten workshop, Slaghekkenweg

Mevrouw Judith Korpershoek, architect bij Architectenbureau K2 (ddelnemer workshop Slaghekkenweg), vertelt over de resultaten van de workshop (Slaghekkenweg).
Judith Korpershoek legt uit dat er een aantal verschillende opties onderzocht zijn. Het is interessant om te kijken hoe het landschap er uitziet en hoe het aan de hand van de onderzochte oplossingen er uit zal kunnen zien. Voor de ontwerpers is het interessant om de interactie tussen de bedrijven en de landschapsontwikkelingen te zien. Het landschap wordt immers gemaakt door mensen. Het uitgangspunt is de ontwikkeling van de bedrijven gewest. Na gesprekken gevoerd te hebben met een aantal bewoners aan de Slaghekkenweg is geprobeerd om hun doelstellingen te verwezenlijken en is er gekeken wat wel en wat niet mogelijk is. Ook is het landschap zelf bekeken. Wat moet er behouden worden. Het resultaat wat nu getoond wordt zijn vier theoretische modellen, denkmodellen (overheadsheets van de vier modellen worden getoond).

De varkens-es.
Op de varkens-es zijn clusters gevormd van verschillende bedrijven bij elkaar. Het type landschap is al aanwezig.

De varkenslinie.
Hier worden stroken voor bebouwing aangewezen. De openlijn van het landschap wordt behouden. Naast de gebieden, die voor bebouwing zijn aangewezen zijn, wordt er verder niet uitgebreid. Een nieuwe vorm in het landschap zal dan ontstaan

Het varkensbos.
Rond de bedrijven een boslandschap maken. De bebouwing valt dan niet op. Ook hier ontstaat een nieuw soort landschap.

De varkensstraat.
In dit model worden werken en wonen uit elkaar getrokken. De bedrijven concentreren aan de Slaghekkenweg en de bedrijfswoningen komen daarbuiten, aan de kant van de natuur. Dit sluit aan bij wat er nu al soms gebeurt.

De getoonde scenario’s zijn misschien extreem maar geven wel mogelijkheden om verder mee aan de slag te gaan. Er is invloed van individuele bedrijven op het landschap.


Discussie

Als eerste zal de discussie gaan over het project Slaghekkenweg. Het model is Twents maar kan ook elders functioneren.

Dhr. Potijk, Het lijkt mij een werkbaar project. Door mijn functie binnen het bedrijf, waar ik boeren adviseer in de bedrijfsontwikkeling, bemerk ik een positieve reactie. Wel wil ik aangegeven dat de ontwikkeling op slot zit. De boerensector staat onder druk. Dat er nieuwe gebieden komen is van belang. Oost-Nederland is een veehouderijgebied. De vraag is: mag en kan je op deze manier ontwikkelen. Is er een basis voor groeimogelijkheden.

Dhr. Steentjes. Ik ben geen agrariër maar wel indirecte belanghebbende. Ik draag de agrarische sector een warm hart toe. Is dit ontwerp geen luchtfietserij. De boeren moeten vechten voor hun bestaan. Staat het bestemmingsplan deze uitbreiding toe of is het niet haalbaar. Waarover wordt er nu gepraat.

Dhr. Arendsen. Wat zijn de technische mogelijkheden in de huidige situatie. Vooruit kijken wat er eventueel aan ontwikkeling gedaan kan worden.

Dhr. Steentjes. Een pijnpunt: is er overleg geweest met de mensen die wonen in het gebied. Waarom niet iedereen. Wij maken ons ongerust. De vraag bij de mensen die niet gehoord zijn rijst: “wat is er aan de hand?”. Is het niet zo dat er zoveel mogelijk mensen op de hoogte dienen te zijn.

Mw. Korpershoek. Er is begrip voor de argwaan en het ongenoegen. Er is met een aantal mensen gesprekken geweest. Deze avond is juist bedoeld om zoveel mogelijk mensen te bereiken, te informeren en er bij te betrekken.

Dhr. Steentjes.
Het bestemmingsplan is duidelijk. Uitbreiding van melkveehouderij. De varkensbedrijven kunnen haast niet uitbreiden.

Dhr. Arendsen.
De provincie is niet verantwoordelijk voor het plaatselijk bestemmingsplan. Geen uitspraak doen in het kader van dit plan ten opzichte van het bestaande bestemmingsplan.
De bewoners moeten goed in de gaten houden hoe dit traject verloopt. Door het nieuwsbulletin, dat huis aan huis verspreid wordt, te lezen. Er zullen meer openbare bijeenkomsten gehouden worden over het deelplan Zuidwest Twente.
Wanneer er een plan op tafel ligt is er ook een officieel bezwaren traject.

Dhr. Verbeek. In het kader van de reconstructie zoeken naar perspectief. Creatief zoeken hoe je in de toekomst bedrijven door kan laten groeien.

Discussieleidster.
Zorgen dat je er vanaf het eerste moment bij bent. Goed letten op de voortgang in de trajecten.

Mw. Schreier. Mooie ideeën, varkensbos creëren. Men is nu bezig met de reconstructiewet. Stankoverlast moet tegengegaan worden. Er is in Den Haag 0,0 euro beschikbaar!

Dhr. Jansen.
Hoeveel ruimte is er. De reconstructiewet geeft niet veel ruimte. Wanneer de middelen minder worden moet men creatiever zijn als het gaat om de ruimte.

Wethouder. De opmerking over de financiën klopt. Er zijn beperkingen, met name voor de financiële ambitie. Een voorbeeldgebied aanpakken. Kijken naar de regelgeving op gebied van het milieu.

Discussieleidster. Er bestaat een project Stadsmilieu. Ook hier liep men tegen verschillende regels aan. Er is een experimenteerartikel gemaakt, waarbij niet naar de individuele bedrijven is gekeken maar naar het eindsaldo. Zo krijg je een beter geheel.

Dhr. Jansen.  Merkt op experiment gebied per saldo een grote stap voorwaarts.

Dhr. Buskens. Verschil van insteek in het verhaal. Als landbouwer meedenken aan de invulling van het landschapsgebied. Wel realistisch blijven. Volgens mij is het financieel absoluut onhaalbaar. Er zal veel vee verplaatst moeten worden. Wie betaalt dit?
Er is veel creativiteit en de ervaring is dat er veel plannen zijn geweest voor het project Hart van Twente maar aan het eind van de rit was er geen geld en gingen de plannen niet door. Als landbouwers zien we liever eerst geld en maken daarna een plan.

Dhr. Jansen. Je moet er niet van uitgaan dat door de reconstructiewet alles op slot zit. Het kan wel tot stand komen maar dat is niet makkelijk. Doe je niets dan blijft er niets over. Wanneer iedereen meedenkt kom je samen een heel eind.

Bewoner. Door het verdelen in blokken is daar veel uitstoot is van ammoniak. Hoe hou je deze gebieden gezond?

Mw. Korpershoek. Ik heb hier weinig verstand van. Uit gesprekken met de bewoners heb ik begrepen dat je de hygiëne goed moet regelen.

Discussieleidster.
In het verdere proces, wanneer deze problemen ontstaan, moet hier onderzoek naar worden gedaan.

Bewoner. Er wonen verschillende eigenaren in het gebied. Deze importeren dieren vanuit verschillende gebieden. Dat is toch een groot risico.

Discussieleidster. Ook deze problemen moeten nader uitgezocht worden.
De discussie over het gebied Slaghekkenweg wordt gesloten.

We gaan nu verder met het 2de deel van de discussie over de drie individuele kavels.

Fam. Schoneborg en de extra bedrijfswoning. Hoe ga je om met de gasten op je erf. Het verhullen van het landhuis. Een eerste reactie van de heer Ten Voorde.
Dhr. Ten Voorde. Wij zijn geïnspireerd bezig geweest met de bedrijfswoning. Het bedrijf zal geïntensiveerd worden. Er komen later twee aparte bedrijven. Hoe passen wij dit in het landschap. Je loopt tegen verschillende regels aan. Bij ruimte in de regelgeving kan er een goede inpassing in het landschap plaatsvinden.
Discussieleider. Dit zetten we neer als een probleem.

Fam Caumans.
Het landgoed Westerflier. Een eerste reactie van Dhr. Schimmelpenninck, mede-eigenaar van het landgoed.
Dhr. Schimmelpenninck. Ik ben hier zeer bij betrokken. Twee jaar geleden zijn de schuren gesloopt. Het is een uitdaging om iets van dit pand te maken. Hoe kun je de gebouwen verbouwen zonder het karakter geweld aan te doen.

Fam. Vehof met hun vervangende woning in Engels landhuisstijl. Een eerste reactie van Dhr. ??, architect bij het Oversticht.
Dhr. ??. In het kader van de problematiek van de landschapshuizen in de provincie is er naar gekeken. Er zijn verschillende landschapshuizen in deze provincie. Er is veel discussie geweest over mogelijkheden voor de inrichting van het perceel passend in het landschap. De gemeente, welstandsnota’s, kunnen hier iets mee doen. De voorwaarde waarop het getoetst wordt is geen heldere voorwaarde. Van tevoren moet er duidelijkheid zijn. Bij de gemeentelijke reconstructiewet moet hierover goed nagedacht worden.
Discussieleidster. De nota’s van de gemeente zijn openbaar en kunnen door de burgers ingezien worden.

Drie voorbeelden van situaties zoals die in het landschap voorkomen. Vraag aan de zaal: Roept dit iets bij u op?

Een bewoner. Burgers hebben geen moeite om een woning te bouwen in het buitengebied. Maar wanneer een naastgelegen boer zijn bedrijf wil uitbreiden zijn er daardoor wel veel beperkende regels.

Wethouder.
De stankwetgeving is al versoepeld. Een nieuwe vestiging van burgerwoningen mag geen belemmering zijn voor de agrarische bedrijven. We hebben overigens nu te maken met het fenomeen dat er veel agrariërs stoppen met hun bedrijf. Hierdoor wijzigt automatisch het bestemmingsplan.

Dhr. Aanhink. Door de wetgeving is men gedwongen creatief bezig te zijn. Er zijn andere mensen dan alleen de boeren actief in het buitengebied. Voor de toekomst moeten we de regelgeving ten aan zien van de boeren nu wijzigen.

Wethouder.
De regels zijn er om het leven gemakkelijk te maken. Het is geen middel om een doel te bereiken. Door ontwikkelingen vanuit de maatschappij kan de regelgeving aangepast worden.

Dhr. Schreier. Door de reconstructie moeten bedrijven verplaatst worden. Het is goedkoper om de regelgeving aan te passen.

Dhr. Harsta. Wat mij opvalt is dat  vanavond veel gepraat wordt over de reconstructie. Waar het hier om gaat is om te kijken hoe je de bebouwing in het landschap in kan passen. Het gaat toch om de reactie van de bewoners op de plannen van de workshop.

Discussieleidster. Het is duidelijk gezegd dat het geen kwestie is van een plan. Het zijn alleen maar ideeën. Het is terecht dat er opgemerkt wordt dat de regelgeving belemmerend werkt.

Gedeputeerde.
Het is boeiend om te zien hoe je een gebied leefbaar houdt. Er moet gewerkt worden. Je mag de landbouwer niet hinderen.

Deelnemer. Het is verbazend dat de architecten geen reële scenario’s hebben. Er moet goed geluisterd worden naar de mensen uit de zaal.

Mw. Bierema. Wat we vanavond presenteren en bespreken is het begin van een begin proces. Door er met elkaar over te praten en de bewoners er vroegtijdig bij te betrekken moet een zwaan-kleef-aan effect worden bereikt.

Bewoner. Wij zijn gewend eerst te zorgen eerst dat de financiële kant rond is en daarna gaan we pas plannen maken.

Discussieleidster. Er is niets afgerond. Dit is de eerste stap om te kijken hoe je met het landschap om kan gaan. We zijn hier om er gezamenlijk over te praten. Dat de financiën eerst rond moeten zijn klopt. Het is goed om dit feit te noemen.

Dhr. Seckel. Ik heb als architect meegewerkt aan de workshop. Het is goed om te praten over de problemen. Van groot naar klein. Wat ik nu hoor is dat het bestemmingsplan belangrijk is. Dat merk je nu in de discussie.

Dhr. Velsink. Dit project is wél zinnig. Het gaat om het plannen voor de toekomst. De landbouw speelt een grote rol. Er zijn nu eenmaal veel veranderingen op komst en het is goed om naar de dagelijkse praktijk te kijken. Laat dit de basis zijn in de veranderingsprocessen.

Bewoner. Wat is mis in het eigenlijke kenmerk van het landschap. Coulisse landschap. Een aantal ontwerpen zo door strepen. Bijvoorbeeld de varkenslinie.

Mvr. ??.
De gemiste kans is het pilot ‘Hart in Twente’. Daarbij is een discussie gevoerd waarbij het ging om de cultuur historische waarde. Dit komt niet terug in de hier getoonde plannen. Dit project inplannen in het pilot “Hart van Twente”.

Mw. Bierema. Tijdens deze tweedaagse workshop is gekeken wat er karakteristiek is aan het landschap.  Dit was anders dan alleen maar kijken naar de cultuurhistorie. Meer gezocht naar waar haal je de inspiratie uit.

Bewoner. Waarom staan er achterin de brochure bijna alleen maar namen van bedrijven uit Amsterdam. Een suggestie van mij is om meer lokale architecten hieraan mee te laten doen.

Discussieleidster.
Ik wil deze avond nu eindigen.  Dit is een goede methode om iets bij u los te maken. Ik wil iedereen graag bedanken voor hun komst en inbreng tijdens de discussie.