Op 18 september vond de presentatie plaats van de Masterclass ‘Shop ‘till they drop’ aan het Twentse publiek. In een leegstaand winkelpand aan de Nieuwstraat in Hengelo, waar in het verre verleden de firma Wakkerman Bonneterie & Manufacturen Handel was gevestigd, verzamelden zich ruim 60 bezoekers om de resultaten van de masterclass te zien en naar de toelichtingen van de studenten te luisteren.
De avond begon met een uitleg van de opzet van de Masterclass door Sander ter Harmsel, lid van de programmaraad van het Architectuurcentrum Twente. Kort stipte hij de vier scenario’s aan, die de studenten als vertrekpunt voor hun ontwerpopgaven hadden meegekregen, namelijk Slow City, Fast City, Pop-up City en No shop-City.
Vervolgens hield Ernst van der Sloot (Buro Conceptis) een inleiding. Hij is projectontwikkelaar en manager vastgoed (winkels, leisure en kantoren) en één van de masters tijdens de Masterclass. Hij begint zijn betoog dat het succes van winkelcentra en winkels alles te maken heeft met hoe je je verdiept hebt in de consument. Je kan beter spreken van “Shop ‘till we drop” in plaats van “Shop ‘till they drop”.
De achteruitgang van de binnensteden en ontstaan van leegstand is al veel eerder begonnen. Eerst was er de bankencrisis, toen de consumentencrisis, en nu een maatschappelijke crisis.
Er is vaak geen integrale consumentenbenadering. Leegstand, de virtuele wereld en daarbij het gebrek aan onderscheidend vermogen leidt in veel binnensteden tot achteruitgang. Dat zie je ook in Hengelo. De markt verandert sterk en de leegstand biedt daarom ook kansen, kansen voor transitie. De binnensteden zullen namelijk altijd de plekken blijven, waar mensen elkaar ontmoeten, de ‘huiskamers’ van de stad.
Ernst van der Sloot heeft veel geleerd van de benadering van themaparken. Themaparken zijn uitstekend in staat om ‘vrije tijd’ aan de consument te verkopen.
Voor het neerzetten van een ontwerpmodel zijn de volgende aspecten belangrijk: Entertainment, Concept, Hospitality en Organisation (ECHO). Ernst van der Sloot gaat dieper in op bovengenoemde aspecten en vraagt het publiek deze punten in gedachten te houden als ze zo naar de studentenpresentatie gaan luisteren.
Daarnaast is cultuur ook belangrijk. Je maakt de stad immers voor de mensen, die er wonen of die de stad bezoeken. Er zijn de volgende soorten cultuurdragers: signs (denk aan ikonen), rituals (denk aan jaarlijkse braderie, feestdagen, uitverkoop), heroes (denk aan bekende inwoners, bekende pleinen, maar ook verhalen) en norms & values (denk aan schoon & veilig).
De leegstand in Hengelo is zorgelijk. De stad als lopende machine komt tot stilstand. Een goed lopende winkel tegenover een leegstaand pand krijgt daar ook last van.
Wat te doen? Hoe binden we de consument aan de binnenstad. Zie de stad als één consumentenconcept. Programmeer de leegstand centraal. En vergeet het openbaar gebied niet. Wat valt daar te verdienen?
Deze inleiding heeft Ernst ook gehouden tijdens de Masterclass zelf. De studenten kregen zo de volgende opdracht mee voor hun ontwerpopgave “bedenk hoe je mensen (=consumenten) langer in je stad kan laten verblijven”. Hoe maak je de stad weer aantrekkelijk en onderscheidend van de andere steden. Voor Hengelo ligt daar nog een grote opgave.
Na de inleiding van Ernst was het tijd om de plannen te gaan bekijken. Met de geluiden en het kleurrijke licht van de jaarlijkse kermis, liepen de toehoorders door de binnenstad naar de verschillende locaties waar de studenten hun plan presenteerden.
Terug naar een groene en duurzame binnenstad! Hiermee gaat Hengelo zich onderscheiden van de andere Netwerksteden.
De tendens van verstening sinds 1900 weer terugdraaien en veel groen introduceren. Het Marktplein wordt met groen en water ingericht. Er kunnen groenten worden verbouwd. Er zijn minder winkels, en er is meer ruimte voor (tijdelijke) markten.
Het wonen vindt plaats boven de winkels (en werkruimtes) is bereikbaar via het aanbrengen van een tweede laag in de straat. Dit gebeurt d.m.v. een tweede maaiveld op een verhoogd plateau. Er ontstaan zo 2 werelden. Op het verhoogde plateau is veel groen en speelruimte gesitueerd. Het ontsluit de woningen boven de winkels op straatniveau (functies zijn: rustig wonen, relaxing zone). Daaronder ligt het werken, de winkels, de markt, etc. Dit wordt mooi aangelicht met kunstlicht. Ook zijn er grote sparingen in het plateau gemaakt om zo daglicht op de onderste laag door te laten dringen. Het geeft een heerlijke bruisende sfeer onder, met daarboven het veel rustiger wonen en recreëren. Er is ook aan hergebruik van hemelwater gedacht en dat soort duurzame oplossingen. De platte daken in de binnenstad worden allemaal groen om de sfeer te versterken.
Een prachtige maquette laat het opgehoogde maaiveld zien. Het plan kan zich geleidelijk over de binnenstad uitspreiden, te beginnen bij de aanloopstraten.
De deelnemende studenten waren: Kristina ten Bosch, Patrick Brookman, Hans Heijenga en Shakar Musa
Door de kracht van het concept ‘Ikea’ te gebruiken voor het probleem van de uitholling van de binnenstad van Hengelo gaat deze groep de binnenstad opnieuw inrichten.
Door het ‘Ikea-model’ (routing, verschillende sferen, twee vaste distributiepunten waar de consumenten de goederen kan afhalen) te implementeren in de binnenstad wordt de bezoeker eerder verleid om te kopen. “Iedereen kent het wel: je gaat voor een lampje naar de Ikea en komt met een kar vol producten uiteindelijk bij de auto terug.”
De Enschedesestraat wordt het ‘restaurant’ van de shopping mall met veel horeca en terrassen.
De deelnemende studenten waren: Nina Hewelt, Fahd Jari, Björn Mensink en Ilse Snoeren.
Het “rondje Hengelo” wordt geïntroduceerd. Via alle aanloopstraten is dit rondje te bereiken. De groep is opgevallen, dat er weinig banken in de stad staan. De straten breed en recht en leeg zijn. Via een fotoreportage laten ze zien waar mogelijkheden liggen. Weer meer banken introduceren en ontmoetingsplekken creëren in de binnenstad. Zorg ervoor dat er meer interactie tussen mensen komt. Op straat kunnen markten komen, maar ook vergaderplekken, en uitstallingen van bestaande winkels. Er komt een middenstrook/geleider in de straten waar winkels/horeca/werken gebruik van kunnen maken. De middenberm fungeert als soort van openlucht showroom, een (commerciële) voortuin. Ook worden er winkels teruggeformeerd tot woningen. Op deze manier ontstaat weer meer functiemenging in de binnenstad.
De deelnemende studenten waren: Patrick Kalm, Mirjam Leppers, Bas Schreever, Lea Suijkerbuijk en Robert Wienk.
Hengelo wordt een evenementenstad. Kunst en cultuur is het hoofdthema. De cultuurinstellingen spelen een belangrijke rol. Die liggen verspreid over de binnenstad: poppodium, bioscoop, Rabotheater, bibliotheek, muziekschool etc. De evenementen vormen telkens de aanleiding om leegstaande panden tijdelijk te gebruiken als podium of winkels, horeca, ateliers etc. gerelateerd aan het evenement. Ook kunnen er tijdelijke Bed & Breakfasts ingericht worden.
De deelnemende studenten waren: Robin ten Have, Martin Lok, Roos van Roosmalen, Vincent Schuurman en Jolien Vollenbroek
Na de presentaties van de 4 plannen, houdt Ernst van de Sloot een nabeschouwing. Aan de hand van ECHO-check en de cultuurdragers (beeldmerken, rituelen, helden en normen en waarden) bespreekt hij elk plan.
Hengelo wordt een spannende binnenstad, met behalve de winkels, ook veel groen en water. Groen en water refereert naar authenticiteit van de stad. Een helder concept met veel entertainment. En daarbij de hangende “vloeren” en de plafonds boven de straten. Een bijzonder idee, wat nog wel wat praktische problemen kent. De ‘drooglopen’ zijn handig bij regen en veel zon. Wel is de bereikbaarheid van de “vloeren” een aandachtspunt. Voor de logistiek biedt het plan kansen, en ook blokkades. En hoe functioneert het in de winter.
Cultuur: Het plan kan aanzetten dat sportieve activiteiten als ritueel in de binnenstad. De overkappingen kunnen wellicht de staal-traditie (heroes) benutten. Het wonen en verblijven in de groene binnenstad stelt de familie als norm. Het beheer van ‘natuurlijk Hengelo” zal intensief zijn.
Kortom een onderscheidend, vernieuwend en spannend concept.
Het Ikea-concept in de Hengelose binnenstad is duidelijk neergezet en te begrijpen. Winkelen wordt hier het enige event. Er is weinig ruimte voor cultuur. Het idee van de routing en de distributiecentra maken het de bezoeker gemakkelijk. De vraag komt wel op of dit idee genoeg authenticiteit oplevert voor de stad. Nog een lastig punt is hoe je de strenge branchering gaat regelen.
Het plan heeft het winkelen als beelddrager. Dit levert de traditionele rituelen op zoals uitverkoop en modeshows. Kopen is de norm.
Een onderscheiden en vernieuwend concept voor een binnenstad. De eenzijdigheid door puur ‘winkelen’ maakt het risicovol.
In dit concept is de kracht van de stad het uitgangspunt. Door de openbare ruimte actief in te zetten ontstaat er een nieuwe prettige sfeer, en is er meer te beleven op straat. Dat voelt gastvrij, een hoog ‘feel good’-gehalte. Het idee beslaat een beperkt gebied van de stad door het rondje te introduceren. En zal voornamelijk voor de eigen bewoners zijn.
Het beheer van de openbare ruimte zal moeilijk zijn met kans op vandalisme.
Het plan zet een sterk en duurzaam beeld (heroes) neer voor de kern. De stad wordt een ‘tuinkamer’. Er kunnen nieuwe rituele ontstaan, zoals een oogstfeest.
Het plan is vernieuwend en spannend. Het concept is sterk. De cultuur aspecten nog wat zwak.
De stad als festivalterrein is een concept voor de tijdelijkheid. De stad vormt het decor, maar het straatbeeld verandert niet wezenlijk. De stad wordt eenzijdig benut.
Het zal vooral ook mensen van buiten de stad trekken. Wat betreft hospitality geeft het idee veel onrust in de stad. En er zijn lange looplijnen tussen de evenementenlocaties.
Er is wel gelegenheid om veel te besteden voor de festivaldoelgroep.
Cultuurdragers: De evenementen kunnen leiden tot nieuwe helden en rituelen, door terugkerende activiteiten.
Het idee is dus een goed idee voor het tijdelijk invullen van de leegstand.
Uit de zaal; Deze avond zou je al kunnen zien als een “helloflex”. We gebruiken deze leegstaande winkel tijdens de maand van de wederopbouw.
Om 22.30 sluiten we de avond af.