Zo'n 55 belangstellenden zijn om 19.30 uur aanwezig in de foyer van het proeflokaal van de Twentse Bierbrouwerij aan de Tuindorpstraat 61 te Hengelo om de bekendmaking en uitreiking van de Archie 2016 bij te wonen. Peter van Roosmalen, coördinator van het Architectuurcentrum Twente heet de aanwezigen welkom en leidt kort in.

De Archie, een beeldje van de Enschedese beeldend kunstenaar Paul Hajenius, is een prijs voor een gebouw of object in Twente dat binnen het benoemde thema door het publiek is aangewezen als winnaar m.b.t. verschijningsvorm, vormgeving en/of gebruiksvriendelijkheid.

Het thema wordt gekozen door de programmaraad van het architectuurcentrum. Vervolgens worden ontwerpbureaus en gemeenten aangeschreven en uitgedaagd om een gerealiseerd ontwerp in te zenden. Aldus ontstaat een longlist, in dit geval met 30 inzendingen, die door een jury, bestaande uit leden van de programmaraad van het Architectuurcentrum Twente, aangevuld met een aantal externe onpartijdige juryleden, wordt teruggebracht naar een shortlist in het geval van de Zorglandschappen tot 8 inzendingen.

De publiekskant van de prijsvraag krijgt vorm middels de samenwerking met dagblad TCTubantia. De 8 genomineerden werden in de krant besproken en toegelicht, het lezerspubliek krijgt de gelegenheid zijn voorkeur kenbaar te maken.

Het thema van 2016 is/zijn zorggebouw(en) c.q. zorglandschappen. De jury vanuit de programmaraad stond onder voorzitterschap van architect Sander ter Harmsel. Sander zal de avond verder modereren en de prijswinnaars bekend maken. Voordat de prijsuitreiking aan de orde komt wordt nader ingegaan op het thema.

Zorggebouwen/zorglandschappen hebben in de loop van de tijd een grote verandering ondergaan. In het verleden: naar binnen gekeerd, en "weggestopt", thans is precies het tegenovergestelde aan de orde. Goed voorbeeld hiervan is het nieuwe MST in het centrum van Enschede, en ook deel uitmakend van het centrum.

Als eerste inleider van vanavond kondigt Sander Henk Gersen aan, directeur/architect bij IAA te Enschede. Henk werkt inmiddels 25 jaar bij IAA en heeft altijd wel een project in de zorgsector onderhanden. Henk heeft de visie op dergelijke gebouwen dan ook van nabij zien wijzigen. Henk gaat vanavond vooral in op de combinatie van wonen en zorg.

Het is amper 50 jaar geleden dat grote bejaardenhuizen werden gebouwd (voorbeeld: het huis van Carint in Goor van architect Bonnema). In dergelijke tehuizen was alles van tevoren uniform en strak genormeerd en gedefinieerd. De norm bepaalde de vorm, van een creatief ontwerpproces was nauwelijks sprake. Inmiddels zijn dit soort tehuizen ook functioneel volledig achterhaald. Eind vorige eeuw kwam de kentering. Er kwam focus op kleinschaligheid en op de bewonerswensen. Het fenomeen zorglandschappen ontstond, waarbij diverse kleinschalige gebouwen, gezamenlijk met de landschapsinrichting een geheel gingen vormen. Combinaties met andere (vaak ook commerciële) functies zijn geen uitzondering meer. "Healing environment" is getransformeerd naar bevordering van welzijn.

IAA architecten te Enschede heeft op deze trendbreuk ingespeeld door werksessies te houden met toekomstige zorggebruikers. De wens naar een functiemix in het PVE kwam hier duidelijk uit naar voren. Als voorbeeld hiervan wordt het filmpje over het tweede leven van het Humanitasgebouw in Deventer getoond. Oud en jong wonen samen in één gebouw en ondersteunen elkaar als goede buren ("noaberschop"). De toekomst wordt bepaald door variatie, flexibele structuren en functiemix. Dit heeft overigens ook een wezenlijke invloed op de omgeving en de stedenbouwkundige inbedding van zorggebouwen.

In de discussie met de zaal wordt nog even stil gestaan bij de bewonersmix en de tot- standkoming daarvan. Het marktprincipe van huurmatiging bij het leveren van ondersteuning kan hier een "trigger" zijn, hierdoor, en door hergebruik van (vrijwel afgeschreven) zorggebouwen, kunnen aantrekkelijke m2-prijzen ontstaan voor jongerenhuisvesting.

Tweede inleider van vanavond is Arnoud Jansen, psychiater en geneesheer-directeur van de Dimencegroep. De Dimencegroep is opdrachtgever van het zojuist opgeleverde gebouw Westerdok in het centrum van Almelo. Deze nieuwbouw zit vol met sociale innovaties, al geeft Arnoud aan dat dit eigenlijk veel meer logisch nadenken is geweest. Het is in zijn ogen absoluut geen "rocket science". Separeerkamers hebben een eigen sanitaire unit (zonder cameratoezicht!). Het gemonteerde sanitair is weliswaar van rvs, maar wel wit gespoten.

Het gaat om de best mogelijke zorg, en daar dient het gebouw dienstbaar aan te zijn.

Westerdok in Almelo kent 56 klinische plaatsen en ruimten voor dagbehandeling, flexplekken, sport-, recreatie- en behandelruimten.

De nieuwbouw vervangt 7 oude locaties in Almelo, de aftrap voor de nieuwbouw werd 9 jaar geleden gegeven met de organisatie van een ambitiecongres. Daan Josee van Kristinsson architecten te Deventer was de ontwerper van het gebouw, Tine Groen van Studio Groen + Schild van de inrichting en het interieur. (de interieurarchitect was de leidend ontwerper). De goede ideeën die opkwamen op het ambitiecongres zijn al ver voordat de nieuwbouw gereed was ingevoerd in bedrijfsvoering van Dimence op de oude lokaties. Met het betrekken van de nieuwbouw was daarmee niet alles nieuw (met nieuwe werkprocessen), hetgeen de succesvolle verhuizing ten goede is gekomen.

Duurzaam bouwen is in de ogen van Arnoud vooral adaptief bouwen. Het gebouw moet klaar zijn voor functiewijzigingen.

De zorgverleners leveren allemaal een bijdrage aan hetzelfde doel, waardoor een ieder beter zijn eigen werk kan doen. Dit uitgangspunt is ook van toepassing op het gehele bouwproces. Appeleer aan en organiseer collectieve ambitie is de oproep van Arnoud Jansen.

Na deze inleidingen is de bekendmaking van Archie 2016, zorggebouwen, aan de orde.

Sander ter Harmsel geeft aan dat de jury de 30 inzendingen heeft ingedeeld in 4 categorieën, nl.

1). hergebruik

2). nieuwbouw

3). karakteristiek lanschappelijk

4). (binnen)stadsgebouwen

In elke categorie zijn 2 inzendingen genomineerd.

1). a. Oosterkerk Enschede aan de Oostburgweg (huisvesting ex-verslaafden met 24-uurs zorg). Architect Beltman

1). b. Wilderinkshuis Hengelo. Verbouw van een school tot woon/zorgcentrum. Architect bct-architecten (Renzo Pavanello)

2).a. Lumen, wijkcentrum in Velve-Lindenhof te Enschede. Onix architecten

2).b. Westerdok Almelo. Kristinsson architecten.

3). a. Erve Leppink, zorglandschap rondom een bestaand boerenerf in de groene long van Enschede zuid. Architect Beltman.

3). b. Boerderijcampus Erve Meinders te Tilligte.

4). a. St. Elisabeth te Delden . IAA architecten.

4).b. Helmer Es (Mediant) te Enschede. Rik Lagerwaard architecten

In totaal hebben 1.744 lezers van TCTubantia hun stem uitgebracht.

De uitslag:

8. Erve Meinders: 7 stemmen

7. Lumen: 76 stemmen

6. Oosterkerk: 92 stemmen

5. St. Elisabeth: 176 stemmen

4. Erve Leppink: 191 stemmen

3. Helmer Es: 308 stemmen (18 %)

2. Westerdok: 410 stemmen (24 %)

1. en winnaar, Wilderinkshuis: 484 stemmen (28 %)

De bijbehorende Archie-prijs (en de bloemen) wordt uitgereikt door Annerie Bemthuis, voorzitter van het bestuur van Architectuurcentrum Twente. Annerie feliciteert alle genomineerden met hun inzending en bct-architecten in het bijzonder met het winnen van de Archie 2016. Uiteraard is er een woord van dank voor de jury en voor de redactie van TCTubantia.